جشن ها، آیین ها و گاهشمارهای باستانی

 مهر يا ميترا يكي از بزرگترين خدايان آريايي بوده، اما اشو زرتشت تنها اهورامزدا را خدا خواند. مهر در اوستا ميثره و در پارسي باستان ميتره و در پهلوي ميترا ناميده شده است. 

در گات ها فقط يك بار از مهر ياد شده كه به معناي پيمان است. 

از مهر يَشت برمي آيد كه مهر نه تنها وظايف بركت بخشي را بر عهده دارد، بلكه ايزدي جنگاور و نيز حامي پيمان ها و داور پس از مرگ است. ضمنا در تفكر ايراني اين عقيده رشد يافت كه ايزد مهر، ايزد رهايي بخشي است كه باز به  زمين مي آيد تا با كشتن مجدد گاو (در آيين مهر) يا با رهبري كردن مردم (در آيين مانوي) نعمت و نجات را ارزاني مردم دارد. 

اما بازمانده هاي آيين مهر در دنياي امروز: 

1. در ايران باستان روز شانزدهم ماه مهر،جشني به نام مهرگان برپا مي شد كه هم اكنون نيز ميان ايرانيان زرتشتي برگزار مي شود

2.  هفتمين ماه سال در تقويم ايراني به نام ايزد مهر نامگذاري شده است

3.   به استناد از منابع ارمني و سرياني كه از دوره ساساني بر جاي مانده پارسيان به مهر قسم مي خوردند در مناطق كرد نشين ايران گاهي با اشاره به خورشيد يا چراغ سوگند ياد مي كنند

4.  در گذشته هر روز هفته وقف يكي از ستارگان هفت گانه بود و روز يكشنبه روز مقدس به حساب مي آمد (در زبان انگليسي امروز به معني روز خورشيد است.)

5.  به اعتقاد دكتر كزازي زولبيا صورت ديگري از چليپاست كه به عنوان ميزد(خوراك مقدس) به معبد اهدا مي شد شايد همين جنبه تقدس آن موجب شده باشد كه هنوز در مواردي اين شيريني مصرف مي شود

آثار مهرپرستي در كردستان

كردستان از ديرباز مهد تمدن بوده است و اولين تمدن قوم آريايي به نام ماد در اين قسمت از سرزمين ايران شكل گرفت و هموطنان كرد ما كه بازمانده مادها هستند صاحب اين تمدن بزرگ كهن و بسيار درخشان ايران هستند جاي شگفتي نيست كه ادعا كنند در ايران مهركده اي  وجود داشته، براي اثبات اين موضوع می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. معبد مهر در تخت سليمان نزديك تكاب و سقز

2. نقش و نگارهاي تاق بستان در كرمانشاه

3. مهركده قيزقايان در دره ي شهر زور كردستان عراق شمال غرب سليمانيه

4. غار كرفتو (پرستشگاه خورشيد) در سقز كه احتمال مهر كده بودن آن، وجود دارد

مهر در اروپا 

مهر گرايي كه ريشه ي آن به دوره ي مفرغ و پيدايي دولت شهرها بازمي گردد نه تنها در ايران و هند كه در آسيا و اروپا نيز گسترش بسيار يافته بود. در يكصد سال گذشته مهرابه هاي بسياري كشف شده كه آثاري همچون حجاري ها، نقاشي ها و لوازم به جا مانده در آن ها به شناخت بيشتر آيين مهر منجر شده است. 

اغلب اين مهرابه ها در سرزمين هاي امپراتوري روم مي باشد. آثار هنرمندان بيان گر اين مطلب است كه آيين مهر (ميترایيسم) تأثير ژرفي بر باور و اعتقادات مردم داشته است. 

اوايل قرن نخست ميلادي اين آيين در ايتاليا نفوذ يافت اما هنگامي كه كنستانتين امپراتور روم دين مسيحيت را پذيرفت، ميترايسم تضعيف شد. تا اينكه نيمه دوم قرن چهارم ميلادي، اشراف روم معابد مهر پرستي را احيا كردند و آن را با تصوف و عرفان شرقي آميختند. 

بدين گونه آيين مهر دوباره قدرت گرفت به حدي كه مردم هنگام طلوع خورشيد (نماد مهر) در مقابل آن سر فرود مي آوردند و خورشيد را نيايش مي كردند. به جا آوردن آيين مهر با نام عیسويت به جايي رسيده بود كه لئو يكم كه از 440 تا 461 ميلادي پاپ بود با آيين مهر به مخالفت پرداخت. با وجود اين امروزه نيز در كليساهاي كاتوليك بيشتر در هنگام برآمدن و فرورفتن آفتاب به وعظ و سخنراني و  مراسم ديني مي پردازند . 

در آثار به جا مانده در مهرابه ها هر جا تصويري از مهر (ميترا)  مي بينيم شنلي ارغواني يا سرخ به تن دارد. در انجيل آمده است كه هنگام به صليب كشيدن عيسي ناصري، شنلي ارغواني به تن داشته در اين زمان نيزدر تشريفات بزرگ مانند تاج بخشيدن،‌ پاپ و همه ي كاردينال ها لباس سرخ مي پوشند.

در آيين مهر هفت مرحله ي پيشرفت معنوي وجود داشت كه دومين مرحله آن عروس يا پوشيده ناميده مي شد. به گفته ي پژوهشگران در اين مرحله مردان مجرد و دختران براي خدمت به مهر در مهرابه ها به سر مي بردند، هرگز ازدواج نمي كردند و خود را وقف مهر مي نمودند. در كليساهاي امروز نيز راهبه هايي وجود دارند كه خود را وقف حضرت مسيح نموده اند و هرگز ازدواج نمي كنند

روز بزرگ نيايش براي مسيحيان يكشنبه است (روز خورشيد - سان دی) و در كليساها شمع روشن مي كنند كه از مهر پرستان وام گرفته شده است. 

نمونه هاي زير نيز نشان از تأثير ميترایيسم بر آيين مسيح است :

1. سرود خواندن و نواختن ناقوس در كليساها

2. مراسم ورود به دين و غسل تعميد

3. مراسم عشاي رباني كه با خوردن نان و شراب (در آيين مهر شيره ي هوم) همراه است

4. رواج نام هاي ميترايي همچون پاپ (پيشواي كاتوليك هاي جهان)، پدر (عنواني از كشيشان كاتوليك)، ميترا (نام كلاه بلند كاردينال ها) و از همه مهمتر شب زايش ايزد مهر(شب يلدا) با تولد حضرت مسيح تقريبا يكي است

عيسويت همچون مهر گرايي به خداي نور و مهر اعتقاد دارد و از بت پرستي دوري مي كند و به جهان ديگر و روز رستاخيز ايمان دارد اما در مواردي همچون قرباني كردن، گيسو آرايي و نقش زن با مهرگرايان در تضاد است.