جشن شهریورگان ، شهریور روز از شهریور ماه که روز سی ام امرداد ماه و به نام امشاسپند توانای خْـشَـتْـرَه ‌وَئیریَـه به معنی شهر و شهریاری آرمانی و شایسته می باشد از آیین‌ ها و مراسم وابسته به آن در ایران باستان هیچ­گونه آگاهی­ای در دست نیست..


برگزار نشدن آیین‌ های جشن شهریورگان توسط ایرانیان در زمانی طولانی، موجب شده است تا بیشتر جزئیات آن به فراموشی سپرده شود در (صفحه ۲۵۱) ترجمه ی فارسی آثارالباقیه چنین آمده: «شهریور ماه که روز چهارم آن شهریور روز است و آن به مناسبت توافق دو اسم جشن می باشد، آن را شهریورگان گویند. معنی شهریور دوستی و آرزوست. شهریور فرشته ای است که به جواهر هفتگانه از قبیل طلا، نقره و دیگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنیا و مردم به آنها بستگی دارد، موکل است.»
شهریور مظهر سلطنت آسمانی و فر خدایی است توانایی و نیرومندی و دستگیری از بینوایان را بیان می کند، در جهان مادی نگهبان زر و سیم و فلزات دیگر است. ایرانیان قدیم جشن شهریورگان را جشن می گرفتند و به یاری کردن به بینوایان می پرداختند و همه شاد بودند. جشن شهریورگان آغاز کشت و زرع محصولات و جمع آوری آنها است و چون برای به دست آوردن نتیجه ی هر کاری جشن و شادی لازم است ،برای کشاورزان بهترین جشن و شادی است. جالب آنکه عده ای جشن شهریورگان را زادروز مرد بزرگ تاریخ بشریت یعنی کوروش بزرگ(داراب) می دانند.

به گفته‌ ی اردشير خورشيديان، فرنشين انجمن موبدان، با رايزنی‌ها و هم‌انديشی هموندان انجمن موبدان، جشن شهريورگان، به‌عنوان روز بزرگداشت پدر، برگزيده شده است كه به معنای شهرياری بر اراده و نفس است. شهريور يكي از ٦ امشاسپنداني است كه در اوستا و گات ها از آن نام برده شده‌ است. در اوستا سه تا از اين امشاسپندان، زن‌ گون و سه‌ تای ديگر مردگونه، هستند كه شهريور از امشاسپندان مردگونه است. خورشيديان گفت: «جشن پدر در جشن شهريورگان، درست ٦ ماه پس از روز مادر و جشن اسفندگان برگزار مي‌شود، بايد فرصت را گرانمايه دانست و به پدران نيک اين سرزمين پيشكش‌ هایی داد كه نشان از مهر قلبی‌ مان به پدر دارد، پيشكش‌ هايی كه دسترنج خودمان است نه پيشكش‌ هايی كه بوی پول می دهد.» فرنشين انجمن موبدان در پايان، گفت: «هر روز نامی دارد و هر نام معنايی. گذشته گانمان با نام نهادن بر روزها و ماه‌ها براي ما پيام بزرگی داشته‌اند و خواسته‌اند ما با آغاز هر ماه و هر روز، زمان و فرصت‌های زندگي را ارج بنهيم و هرگز از معنای نام‌ها، غافل نشويم. پس چه بهتر كه ماه شهريور و در جشن شهريورگان به مفهوم شهرياری بر نفس و بر خويش پی ببريم و با همه ی دشواری‌های زندگي، انديشمندانه به رويارويی بپردازيم.»


شهریور به معنی شهر و شهریاری آرمانی، خاستگاه نظریه‌ های افلاطون و فارابی در زمینه «آرمان‌ شهر» یا «مدینه فاضله» بوده باشد. نام شهریور چند بار به همین معنا در «گات ها» ی زرتشت نیز آمده است و بهتر است معماران و شهرسازان فکری از روی اندیشه گات هایی و باقیمانده های آثار نیا کانمان به حال شهرهایمان بکنند تا شهر های ما سرآمد شهر های جهان بشوند و از مشکلات شهری بکاهند.
امرداد - داریوش شامردانی