در گاهشمار زرتشتیان ماه ها به جای اینکه شش ماه ۳۱  روزه و ۵  ماه ۳۰  و یک ماه ۲۹  باشند (بجر سال کبیسه) به این گونه بوده که هر ماه تنها ۳۰  روز دارد حتماً خیلی سریع حساب کردید و این پرسش توی ذهنتون به وجود آمد که پس اگر اینجوری باشد ۵  روز کم می آورد ولی باید عرض کنم که نه خیر اینجوری نیست. اجدادمان فکر اینجا را هم کرده بودند.

به این صورت که ۱۲  ماه ۳۰  روزه داشتیم (و داریم) که هر روز یک نام مخصوص به خودش را دارد و در پایان ۳۰ اسفند   ماه که می شود همان روز سیصد و شصتم سال (تقریباً) یک ماه ۵ روزه هم به نام پنجه داریم که این ماه سیزدهم فقط  ۵ روز داره و در سال های کبیسه ۶ روز می شود. پس به این گونه خیلی چیز ها مشخص شد.

 

 نام روزها که در سنت زرتشتی هر گاه که نام روز با نام ماه یکی بشه اون روز را به نام همان روز با اضافه کردن پسوند " گان " جشن گرفته می شود:

مثلاً مهرگان (مهر روز از ماه مهر) - تیرگان (تیر روز از ماه تیر) - دیگان (دی روز از ماه دی) - اینجا به ترتیب نام روز ها را با شماره روز می نویسیم و امیدواریم که به درد بخورد و بتوانید استفاده کنید و پیام شادباش های هر جشن رو به موقع بدید.

1- اورمزد (دانای بزرگ هستی بخش

2- وَهمَن یا بهمن (اندیشه نیک

3- اَردیبهشت (بهترین پاکی و راستی

4- شهریور (پادشاهی آرزو شده

5- سپندارمذ (مهر و فروتنی

6- خورداد (تندرستی و رسایی

7- اَمرداد (بی مرگی و جاودانگی

8- دی به آذر (دادار، پروردگار

9- آذر (آتش

10- آبان (آب

11- خور (خورشید

12- ماه (ماه

13- تیر یا تِشتَر (ستاره باران

14- گوش (جانوران

15- دی به مهر (دادار، پروردگار

16- مهر (مهر و مهربانی

17- سروش (فرمانبرداری

18- رَشن (دادگستری

19- فروردین (فرَوَهَر

20- وَرَهرام (پیروزی

21- رام (رامش

22- باد (باد

23- دی به دین (دادار، پروردگار

24- دین (وجدان

25- اَرد (توانگری

26- اَشتاد (راستی

27- آسمان (آسمان

28- زامیاد (زمین

29- مانتره سپند(کلام پاک

30- انارام (روشنایی بی پایان


 

روزهایی وهمن، ماه، گوش و رام روزهای  **نَبُر** هستند که این 4 روز همانطور که از نامشان پیداست در این روزها از کشتن حیوانات سود رسان و خوردن گوشت جایز نیست

 

و پنج روز آخر سال:

1- اَهنَوَد

2- اُشتَوَد

3- سپَنـتـَمَد

4- وهوخَشَتره

5- وَهیشتوایش

6- برای سال کبیسه به روز افزون " اَوَرداد " نام گذاری شده که در آینده آخر امسال به این روز اشاره خواهد شد

که این نام ها نام بخش های گات ها هستند

 

مهر افزون شادزیوید دیر زیوید به کامه زیوید

روز دی به آذر از ماه زیبای مهر ۳۷۵۰  - 


برگفته از سروش م

 

گاهشمار (تقویم)

انسان از دیر باز، گذر لحظه ها را درک می کرد و آن را به کمک پدیده های طبیعی مانند دگرگونی آب و هوا در فصل های گوناگون و ساده تر از آن طلوع غروب خورشید و گردش و ماه و ستارگان می سنجید و به این ترتیب زمان را برای خودش بخش بندی می کرد.

 

دستگاه، دفتر یا جدولی است که به وسیله آن زمان را به سال، ماه، هفته و روز تقسیم می کنند. همه ی گاهشمار ها، بر ادوار متناوب طبیعی مانند حرکت زمین به دور محورش، گردش ماه به دور زمین و گردش زمین به دور خورشید پایه گذاری شده اند. بی تردید انسان حتی زمانی که در دشت ها زندگی می کرد و از راه شکار روزگار می گذرانید، زمان را می شناخت و برای آن تقسیماتی قایل بود؛ اما تاریخ تقویم به زمانی باز می گردد که او یکجا نشین شده، کشاورزی را برای گذران زندگی خود برگزید و برای محاسبه زمان بذرافشانی و درو ناگزیر شد شمارِ روزها را نگاه دارد.

 

گاهشمار ایرانی از دوران باستان، گاهشمار خورشیدی بوده است. پژوهشگران بر این باورند که ایرانیان از دوران هخامنشیان، یک سال را به ۱۲  ماه سی روزه و ۵  روز اضافی در آخر سال بخش می کردند. اما چون یک سال خورشیدی، یک بار گردش زمین به دور خودش، تقریبا  ۳۶۵  روز و  ۶  ساعت است، تقویم ۳۶۵  روزه هر سال حدود ۶  ساعت یا یک چهارم روز عقب می افتد. ملت های گوناگون هر کدام چاره ای برای ثابت نگاه داشتن تقویم خود اندیشیده بودند. موبدان زرتشتی در زمان ساسانیان برای ثابت نگه داشتن سال خورشیدی هر ۱۲۰  سال یک ماه کامل به سال صدوبیستم می افزودند و به این ترتیب یک سال را سیزده ماه حساب می کردند که "وِهیزک" یا "بهیزک" نام داشت و به این ترتیب آغاز سال را با اعتدال بهاری (برابر شدن روز و شب در اول بهار) برابر می کردند. در گاهشماری زرتشتی که شامل دوازده ماه سی روزه و پنج روز پنجه ی بزرگ یا پنجه ی وه است، هر یک از روز های ماه و ماه های سال، نامی از اورمزد یا امشاسپندان یا ایزدان را بر خود دارد.

 

نامگذاری روز های ماه و ماه های سال به این سبب است که هر فرد زرتشتی به هنگام نیایش اهورامزدا، تلاش کند هر روز یکی از این ویژگی های ایزدی را در وجود خود بپروراند و نمایان کند. فرد اِشون کسی است که هر روز از زندگی او در این راه صرف شود که خود را آینه ی تمام نمای این صفات ایزدی گرداند.

کبیسه صد و بیست ساله پس از پایان فرمان روایی ساسانیان، به دلیل پراکندگی موبدانی که این گاهشماری را نگاهداری می کردند، به کار برده نشد و از همین روی تقویم زرتشتی هر سال یک چهارم روز عقب افتاد. این تقویم بدون کبیسه، به نام تقویم قدیمی هنوز هم در بین برخی زرتشتیان به کار برده می شود؛ احتمالا پس از سال ۱۳۰۴ خورشیدی و تصویب تقویم خورشیدی (یعنی تقویم رسمی کنونی) در مجلس شورای ملی، زرتشتیان نیز برای ثابت نگاه داشتن گاهشماری خود، تصمیم گرفتند همراه با سال خورشیدی هر ۴ سال یک روز به سال چهارم افزوده و کبیسه را اجرا کنند. آنان این روز را روز اضافی یا اَوَرداد نامیدند که هر چهار سال یک بار به پایان پنچ روز پنجه ی آخر سال:

 اَهنَوَد

اوشتَه وَد

سِپَنتَمَد

وُهوخَشثر

وَهیشتوایش

افزوده می شود و به این ترتیب همیشه اول فروردین با اول بهار برابر می گردد. بر پایه ی پژوهش های ذبیح بهروز، اشوزرتشت پیام آور ایرانی، ۱۷۳۸ سال پیش از میلاد مسیح به پیامبری برگزیده شد و آموزه ی یکتاپرستی را برای انسان ها به ارمغان آورد. ایرانیان زرتشتی این تاریخ را مبدا گاهشماری خود یا تقویم دینی و فرهنگی زرتشتی قرار داده اند.

منبع: کتاب آموزش دین زرتشتی – ویژه دانش آموزان زرتشتی – سال دوم دبیرستان

 

 گاهشماری ایرانی پس از ساسانیان

به دنبال چیرگی تازیان بر ایران، گاهشمار خورشیدی ۳۶۵  روزه با کبیسه ۱۲۰ ساله منسوخ و به جای آن گاهشماری هجری قمری رایج شد که به دلیل ناهماهنگ بودن با فصول سال مشکلات بسیاری را به بار آورد. در سال ۴۶۵ قمری، جلال الدین ملکشاه سلجوقی تصمیم به اصلاح گاهشمار گرفت و گروهی از اخترشماران (منجمان) را به کار سر و سامان دادن تقویم گماشت، که از آن میان عمرخیام، ابولعباس لوکری، میمون ابن نجیب واسطی، ابوالمظفر اسفزاری و چند تن دیگر را بر شمرده اند. محل کار آن ها رصد خانه ی نوبنیاد ملکشاه بود که جای آن را برخی در اصفهان و برخی دیگر در ری یا نیشابور دانسته اند.

 

ملک شاه، گاهشمار پیشنهادی این دانشمندان را که به تقویم جلالی شهرت یافت در بخش های بسیاری از ایران رواج داد و گاهشمار خورشیدی کنونی ایران بر پایه ی همین گاهشمار است. مبدا این تقویم از روز ۹  رمضان ۴۷۱  قمری برابر با ۱۵ ارس ۱۰۷۹  میلادی و اول فروردین ۴۵۸  خورشیدی قرار داده اند. آغاز سال جلالی، همزمان با ابتدای فصل بهار (اعتدال بهاری) بوده و شامل ۱۲  ماه سی روزه و ۵  روز اضافه در انتهای ماه دوازدهم است و معمولا هر چهار سال یک بار، کبیسه ی چهار ساله و بعد ۷  یا ۸  دوره کبیسه چهار ساله، یک کبیسه پنج ساله اجرا می شود.

 

نام ماه ها در تقویم جلالی، همان نام ماه های ایران باستان است. تقویم جلالی را می توان دقیق ترین تقویم جهان دانست، چون همیشه با سال خورشیدی هماهنگی دارد؛ در حالی که حتی سال میلادی، هر ۱۰.۰۰۰  سال حدود ۳  روز با سال خورشیدی اختلاف پیدا می کند. هم اکنون، تقویم رسمی ایران خورشیدی و بر پایه تقویم جلالی است. تفاوت این تقویم با تقویم جلالی در این است که ۶  ماه اول سال سی و یک روزه و  ۵  ماه آخر سال سی روزه و ماه دوازدهم بیست و نه روزه و در سال چهارم (سال کبیسه) سی روزه است. این تقویم به موجب قانون ۱۱  فروردین ۱۳۰۴ خورشیدی در مجلس شورای ملی تصویب و در تمام کشور رسمی شد. طبق قانون اول سال در اول بهار و مبدا تقویم تاریخ هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه است.

 

برگرفته:برگ دین زرتشتی