در هنگام سپیده ­دم نخستین روز از چهره­ ی گاهنبار، مراسم «واج یشت گاهنبار» در محل آتش وَرَهرام (آتشکده­ی اصلی هر شهر که سمبل روشنایی در آن نگهداری می ­شود) برگزار می­ شود در این مراسم موبدان هوشت (موبد اجرا کننده­ی مراسم دینی در هر محل و روستا) و گروهی از مردم شرکت می­ کنند، یکی از موبدان که زَوت نام دارد بخش ­هایی از هفتاد و دو هات یسنا را می ­خواند و موبد دیگر که راسپی نامیده می شود وی را همراهی می ­کند. این مراسم «یَزشن خوانی» نام دارد و در اتاق کنار محل نگهداری آتش که «یَزشن گاه» نامیده می ­شود برگزار می­ گردد.

در هنگام یزشن خوانی و خواندن یسنا، شربت «پراهوم» تهیه می ­گردد که از کوبیدن و نرم کردن ساقه­های گیاه هوم (1) با آب در هاون مخصوص برنجی به دست می ­آید.

در پایان مراسم پراهوم را در ظرف ­های کوچکی می­ ریزند و به شرکت کنندگان می­ دهند تا بیاشامند.

 

در پایان مراسم واج یشت گاهنبار، نخستین روز هر چهره­ ی گاهنبار آغاز می ­شود.
 

 

در بسیاری از روستاهای یزد که هنوز معماری سنتی و بومی، پایدار مانده است، زرتشتیان گاهنبار را در خانه­ ها برگزار می ­کنند.
اهل خانه از مدتی پیش از زمان گاهنبار، در تدارک آن می ­کوشند و لُرک و خوراکی ­هایی تهیه کرده، یک روز پیش از گاهنبار خانه را جارو و آب پاشی می ­کنند، گِل سفید در «پِسکَمِ مَس» و بیرون خانه می­پاشند، نان و خوراکی­ های سنتی را آماده می­ کنند و سفره­ ی گاهنبار را در پسکم مس می ­گسترانند و آن­چه که برای سفره­ ی مراسم مذهبی لازم است بر آن می­ گذارند. خشکباری که برای لرک گاهنبار فراهم می­ شود با لرک جشن خوانی و سده پوشی اندکی تفاوت دارد. لرک گاهنبار مخلوطی از خرما، سنجد، کشمش، بادام، گردو، برگه­ی هلو و انجیر خشک است که آن­ها را در دستمال بزرگی به نام چادر شب می­ ریزند و آن را کنار سفره، در پسکم مس پهن می­ کنند و روی آن را یک عدد سیب یا انار قرمز با چند شاخه­ ی گیاه «موُرد» می ­گذارند.

 

 

 
مردم هر روستا با موبد و دهموبد به تدریج در خانه­ ای که گاهنبار در آن برگزار می ­شود حاضر می­ شوند، موبد و دهموبد در پسکم مس و به کنار سفره­ ی گهنبار می­ روند و شرکت کنندگان در پسکم ­های دیگر، اتاق ­ها و حیاط خانه می­ نشینند.
دهموبد با صدای بلند نام درگذشتگانی را اعلام می ­کند که گاهنبار به یاد و از دهش آن­ها برگزار می­شود، سپس با درخواست وی شرکت کنندگان برای نو کردن کُشتی، همه به پا می­ خیزند، هماهنگ با موبد رو به سوی روشنایی می ­کنند و هم آوا با وی اوستای کشتی می ­خوانند. که در این نیایش زرتشتیان کشتی خود را نو می کنند (کشتی را از کمر باز می ­کنند و  دوباره بر کمر می­ بندند) و در پایان نیایش می ­نشینند. با اعلام دهموبد، یکی از بانوان که در تدارک خوراکی سنتی است در آغاز گاهنبار، سیر و سداب را نیز تهیه می­ کند.
آن را در تاس یا کاسه­ ی مسی یا روزین می ­ریزد و به پِسکَمِ مَس می­ آورد، موبد اوستای آفرینگان گاهنبار را می­ خواند، در این هنگام دهموبد میوه ­های داخل سینی را به وسیله­ ی کارد به اندازه­ های مناسب می ­بُرد، اوستا خوانی موبد و همکاری حاضران و دهموبد ادامه می ­یابد.

 

 

در پایان مراسم دهموبد مقداری لُرک را به هر مهمان می­ دهد و سپس سینی میوه را که «درون» یا «درین» نام دارد جلوی همه می­برد تا هر کس پاره­ای میوه برای خوردن بردارد.

 

در برخی گاهنبارها همراه با لرک، یک یا چند قرص نان هم به شرکت کنندگان می­ دهند، این نان که کوچک­تر از نان معمولی است که «سیروگ» یا «لووگ» نام دارد.

 

 
در برخی گاهنبارها نیز خوراکی­ های مخصوصی مانند آش و آبگوشت تهیه می­ شود.
در کرمان دو نوع نان دیگر نیز برای سفره­ ی گاهنبار تهیه می­ کنند که یکی از آن­ها «کُلو» نام دارد. نان دیگر که دور تا دور آن را با خمیر به شکل پرتوهای خورشید در می­ آورند، نان خورشیدی یا «خورشیدو» می ­نامند. هفت عدد از این نان را نیز در سفره­ ی گاهنبار می­ گذارند.
 

در برخی از گاهنبارهای کرمان پس از این که مراسم به پایان رسید، لُرک و میوه بین شرکت کنندگان تقسیم می­ شود سپس با خوراک هایی که در گاهنبار تهیه شده است از میهمانان پذیرایی می­ شود و به هر نفر یک عدد «کُلو» که در میان آن مقداری «دونو» و «سداو» گذاشته ­اند می­ دهند.

=====================

گیاه هوم 1

http://jashnhaz.blogfa.com/post/450/-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%88%D9%85-