جشن ها، آیین ها و گاهشمارهای باستانی

^{آيين شب يلدا در استان مركزي از ديرباز در سه شب متوالي باعناوين شب "چله‌بزرگه"، "چله وسطي" و "چله‌كوچيكه" برگزار مي‌شده و خويشان و دوستان سفره‌اي از مهر را مي‌گشودند و از هر دري سخني مي‌گفتند. يكي‌ از آيين‌هاي ويژه يلدا، در استان مركزي ديدار و بزرگان و سالخوردگان فاميل بوده‌است. در شب‌هاي چله افراد فاميل در همايشي صميمي دور كرسي چوبي جمع مي‌شدند و به قصه‌هاي بزرگترها گوش مي‌دادند. زنان و دختران روستايي در گرگ و ميش شب‌هاي چله در تكاپو و هيجاني خاص ملزومات غذا و تنقلات ويژه اين شب را مهيا مي‌كردند و براي گذران ساعات خوش در كنار فاميل لحظه شماري مي‌كردند. آنان در سيني‌هاي قديمي مسي در فضاي دوده‌ گرفته آشپزخانه‌هاي قديمي، انواع ميوه و تنقلات به ويژه هندوانه، انگور، تخمه و نخودچي كشمش، و خرما را مهيا مي‌كردند.}

^{در اين شب استثنايي پس از صرف شام و خواندن دعاي شكر در پاي سفره، همگان در كنار هم، از شادي‌ها و غم‌ها، موفقيت‌ها، اعتقادات، اميدها و بيم‌هاشان مي‌گفتند. بزرگترها و ريش سفيدان فاميل در اين شب علاوه بر خواندن اشعار حافظ، سعدي و فردوسي خاطرات و داستان‌هاي كهن ايران زمين را براي اعضاي خانواده نقل مي‌كردند. در شب يلدا، بزرگترها با كودكان هم بازي مي‌شدند، "پر يا پوچ" دزد بازي و مشاعره از جمله بازي هايي است كه در شب چله در مناطق مختلف استان مركزي با مشاركت همه اعضاي خانواده رواج داشت. اين رسومات تا  ۵۰ سال پيش در شهر اراك و ساير مناطق استان مركزي به شكلي فرا گير وجود داشت اما اكنون به ندرت مي‌توان چنين جلوه‌هايي را به چشم ديد.} 

^{يلداي تهران قديم نيز با ميوه‌هاي تازه فصل پاييز، ميوه‌هاي خشك شده تابستان آجيل مخصوص، شيريني و هندوانه به صبح مي‌رسيد. تهرانيان قديم در همه اعياد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را منظور مي‌داشتند و همه فرزندان خانواده در منزل مادر و پدر جمع مي‌شدند. از سُنن يلداي تهران، صرف ميوه‌هاي تابستاني از جمله هندوانه است كه به دليل نزديكي اين مراكز كشاورزي با تهران، ميوه هندوانه در خوراكي‌هاي شب يلداي تهرانيان قرار گرفته‌است. آجيل شب يلدا نيز از ديگر تنقلات تهراني‌ها است كه تركيب آن نشاني از اعتقاد و تجربه اهالي تهران قديم به خواص گوناگون ميوه‌هاي خشك شده است كه با عنوان " آخشيج"(تضادها) كاربرد داشته است. ولي تهراني‌ها شب يلدا را همه ساله جشن مي‌گيرند تا سنت‌هاي زيباي قديم در لابلاي زندگي مدرنيته شهرنشينيشان حفظ شود.}

^{سالاد انار با گل كلم برای شب یلدا انتخاب خوبی است.}

^{انار ویتامین‌های "اِ" و "بی" دارد و سبب كاهش فشار خون می‌شود. همچنین برای تقویت اعصاب مفید است. انار به دلیل دارا بودن ماده‌ای مفید به نام گره‌هانانتین برای پاك‌سازی جوش‌های صورت موثر است. برای رفع گوشه كردن ناخن، سفت شدن ناخن و جلوگیری از شكستن آن از انار پخته شده استفاده می‌شود. انار میوه بهشتی است كه حتی یك دانه از آن را نباید ترك كنیم. كلم، سبزی معروفی است كه ویتامین "سی" و املاح معدنی مانند كلسیم، گوگرد، آهك و ید دارد. وجود كلسیم منیزیم و فسفر در كلم، ناخن‌ها را محكم می‌كند و بسیار موثر است.}  

^{مواد لازم:}

^{انار سه عدد}

^{گل كلم یك عدد} 

^{سس مایونز سه قاشق غذاخوری}

^{آبلیموی تازه و روغن زیتون از هر کدام یك قاشق غذاخوری} 

^{نمك و فلفل به میزان لازم}

^{روش تهیه:}

 ^{انارها را دانه كرده و با كلم كه فقط گل‌‌های آن را جدا كرده‌اید، مخلوط كنید. سپس سس مایونز، روغن زیتون، آبلیمو، نمك و فلفل را اضافه كرده و در یخچال بگذارید تا مواد جذب هم شوند. نوش جانتان}

 ^{=======================================}

^زاهدان

^{مردم زاهدان نيز براساس يك سنت ديرينه در شب يلدا در خانه بزرگ قوم خويش گردهم مي‌آيند و به قصه‌هايي كه پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها برايشان نقل مي‌كنند گوش مي‌دهند. برگزاري جشن‌ها و نشست‌هاي خانوادگي همراه‌ با گروهي از اعتقادات اسطوره‌اي، شبي خاطره‌ انگيز را براي خانواده‌هاي زاهداني به‌ خصوص كودكان و نوجوانان فراهم مي‌كند. گفتن قصه، گرفتن فال حافظ، بازي‌هاي دسته‌جمعي نظير گل يا پوچ و بيان لطيفه و خاطره را از سرگرمي‌هاي شب يلدا در اين منطقه عنوان كرد.} 

^{==========================================} 

^شیراز

 ^{اکثر خانواده‌ها در شیراز همانند شهرهای دیگر ایران، این شب را به شب زنده‌داری می‌پردازند، آنها از دوستان و آشنایان خود دعوت می‌کنند و برای پذیرایی میهمانان سفره‌ای رنگین می‌گسترانند. به گزارش لقمه، در این سفره آینه، قاب عکس حضرت علی، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل قرار می‌گیرد. غذای ویژه شیرازی‌ها در  شب یلدا هویج پلو به همراه کشمش، مغز گردو و رب است.}

^{شب اول چله بزرگ زمستان را که مقارن با شب اول دیماه است، شب یلدا می‌گویند در این شب که بلندترین شب سال است، اکثر خانواده‌ها در شیراز به شب زنده‌داری می‌پردازند. بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می‌کنند و سفره‌ای می‌گسترند. این سفره که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست، در اتاقی گسترده می‌شود.}

^{همچنین در حاشیه آن در ظرفی زیبا مقداری اسپند می‌گذارند و روی آن را آتش می‌ریزند تا بوی آن در اتاق بپیچد. از میوه ها انار و مرکبات و به ویژه هندوانه باید در سفره باشد. غذای ویژه سفره شب یلدا هویج پلو است.}

^{شیرازی‌ها معتقدند که عموم مردم یا گرم مزاجند یا سرد مزاج و در شب یلدا آنها که گرم مزاجند باید حتماً انواع خنکی ها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آنها که سرد مزاجند، باید در این شب از انواع گرمی‌ها مانند: خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره بخورند تا مزاج آنها نیز به گرمی برگردد.}

^{در این شب، تا دیرگاهان می نشینند و به شوخی، گفت وگو، خاطره گویی و مشاعره و شب زنده داری می‌پردازند. فال حافظ نیز در میان خانواده ها، بخصوص در این شب رواج فراوان دارد.}

^{یادداشتی از ابوالقاسم فقیری پیرامون شب یلدا در فرهنگ شیراز:}

^{شب یلدا بلندترین شب سال است، ایرانیان از گذشته‌های دور این شب را گرامی داشته و جشن می‌گرفتند.}

^{در فرهنگ عمید در مقابل واژه یلدا چنین می‌خوانیم: (یلدا کلمه‌ای سریانی به معنی میلاد، وقت ولادت، به معنی زمان ولادت حضرت عیسی هم گفته‌اند در فارس شب یلدا را شبی می‌گویند که از آن شب دراز تر نباشد و آن شب آخر پاییز و شب اول زمستان است.}

^{شیرازی ها به شب یلدا شب چله می‌گویند و در این شب که طولانی‌ترین شب سال است مراسمی خاص دارند، شیرازی‌ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می کنند:}

^{از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را "چله پیرزن" می‌گویند. همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را (چهار چهار) می‌گویند که اوج سرما را دراین 8 روز می‌بینیم .}

^{آدمی را در شیراز دارای دو طبع می‌دانند حرارتی و رطوبتی که بدان گرم مزاج و سرد مزاج می‌گویند. معمولا در شب چله سرد مزاج ها اگر بخواهند طبع‌شان برگردد باید چیزهای گرم بخورند، گرم مزاج ها هم باید برعکس چیزهای سرد بخورند. در شب چله خوردن ارده شیره، ارده و خرما و رنگینک رواج کاملی دارد این خوراک‌ها همه گرم هستند.}

^{خوردن آجیل شیرین متداول است آجیل شیرین مخلوطی است از انجیر - قصبک - نخودچی کشمش- توت خشک - مویز - مغز بادام- مغز گردو - قیصی- شکرپنیر - خرک- برنجک و برگه هلو . بساط میوه های فصل هم پهن است.}

^{حکیم سوری می‌گوید:}

^{میوه های شب یلدای تو بس خوشمزه بود}

^{از همه خوشمزه تر هندونه و خربزه بود}

^{خوردن هندوانه در شب یلدا در گستره ایران اسلامی بین خانواده‌ها رواج دارد. در شیراز هم در شب چله شیرازی ها حتما هندوانه را می خورند.}

^{در شب چله بعضی از خانواده‌ها "فال کلوک" می‌گیرند کلوک کوزه‌های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می‌ریزند. روی کوزه بالعابی سبز پوشیده شده است.}

^{این فال ویژه خانم ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده و هر یک از زنان نشانه‌ای در کلوک می‌اندازند، آنگاه دختر بچه‌ای جلو آمده دست در کلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می‌آورد و به دیگران نشان می‌دهد.}

^{سپس زنی باسواد ترانه‌های محلی را می‌خواند و هر کسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه‌ای می‌گیرد، به جای ترانه‌های محلی برخی از اشعار حافظ استفاده می‌کنند.}

^{خوشا امشو که مهمون شمایم}

^{کبوتر وار در بوم شمایم}

^{ترشرویی مکن بر روی مهمون}

^{خدا دوند که فرداشو کجایم}

 ^{=====================================}

^کرمان 

^{کرمانی‌ها معتقدند که قارون به شکل هیزم شکنی، شب به درخانه‌ها می‌آید و هیزم به آنها می‌دهد که هیزم ها به شمش طلا تبدیل می‌شود. بنابراین تا صبح بیدار می‌مانند این مراسم یادآور بابانوئل در کریسمس است و می‌رساند که یلدای ایرانی وکریسمس از یک مایه سرچشمه گرفته است.}

^{در ادبیات فارسی، شعر از زلف یار و هم چنین روز هجران را از حیث سیاهی درازی به شب یلدا تشبیه کنند.}

^{روز رویش چو برانداخت نقاب شب زلف}

^{گفتنی از روز قیامت شب یلدا برخواست}

^{نظر به روی تو هر جامه از نوروزی است}

^{شب فراق توهر شب که هست یلدایی}

^{===========================================}

^اصفهان 

^{در استان اصفهان نيز از قديم‌الايام آيين‌هاي ويژه‌اي وجود داشته كه كم و بيش هنوز هم ادامه دارد. به باور اصفهاني‌هاي قديم ، زمستان به دو بخش "چله" و "چله‌كوچيكه" تقسيم مي‌شد كه موعد چله از اول ديماه تا ۱۰ بهمن بود اما "چله كوچيكه" از دهم بهمن آغاز مي‌شد و تا سي بهمن ادامه داشت. البته آيين برگزاري شب چله در اصفهان به دو نام"چله زري" (ماده) و "عمو چله" (نر) تقسيم مي‌شود زيرا از گذشته تاكنون همه موجودات و اشياء را بر اساس جنس مذكر و مونث تقسيم مي‌كردند. اصفهاني‌ها دوشب را به عنوان شب چله بر پا مي‌كردند و آيين‌هاي مخصوص به اين شب را به جا مي‌آوردند. آيين شب چله در شهر اصفهان خانوادگي برگزار مي‌شده است و خانواده‌هاي اصفهاني با پهن كردن سفره‌يي با عنوان "سفره شب چله"، اين شب را گرامي مي‌داشتند. هندوانه به‌عنوان نمادي كروي كه برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشيد محسوب مي‌شود، به‌ عنوان مهمترين ميوه بر سر سفره چله قرار مي‌گيرد.}

^{از ديگر بخش هاي اين آيين در اصفهان قديم پهن كردن تمام البسه و رخت خواب ها در هواي آزاد بويژه در مقابل خورشيد با هدف خوش آمدگويي به "عمو چله" و "چله زري" بوده است.}

 ^{==============================================}

 ^ملایر

^{عمو چله جون: دو روز مانده به چله، همه فرش ها و لحاف های کثیف ابادی به امید مهمان شدن عموچله در خانه شسته می شود.در شب چله تمام در و دریچه ها باز شده و پسر کوجک خانواده هنگام شام او را صدا می زند. پس از ساعت ده شب مردم به سرپرستی پیرمردی گرد هم آمده، الاغی را پالان و لحاف نو می گذارند و فردی را عمو چله کرده بر پشت آن نشانده به دنبالش در آبادی می گردند و او را که تا سال آینده می رود، بدرقه می کنند}

 ^{==================================}

^{آذربايجان‌شرقي}

^{آذربايجان‌شرقي نيز به عنوان يكي از خطه‌هاي زرخيز ايران زمين براي زنده نگه داشتن اين شب بيادماندني براي خود آداب و رسوم ويژه‌اي دارند كه به پاره‌اي از آنان اشاره مي‌شود. اكثر مردم آذربايجان در شب يلدا "چيلله قارپيزي" (هندوانه چله) مي‌خورند و معتقدند باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثير نداشته و اصلا سرماي زمستان را حس نمي‌كنند. در بيشتر شهرها و روستاهاي آذربايجان شرقي رسم بر اين است كه كساني كه نامزد هستند در دوران نامزدي در اين شب براي نامزدهاي خود "خوانچه" طبق مي‌فرستند و اقوام در هر چه بهتربودن اين خوانچه‌ها كمك مي‌كنند. محتويات خوانچه‌ها عبارتند از شيريني، پرتقال، سيب، انار، هندوانه، آيينه و پارچه كه با پولك و تور تزيين مي‌شود. هنگام غروب، زنان فاميل هدايايي به رسم ياري به منزل داماد آورده و به جشن و پايكوبي مي‌پردازند. سپس طبق‌هاي آماده را بر سر افرادي كه معين شده قرار داده و روانه خانه عروس مي‌كنند و مادر عروس پس از تحويل طبق‌ها، هداياي مانند پول، شيريني، جوراب و دستمال به آنها مي‌دهد. فرداي اين شب مادر دختر تمام طبق‌ها را در اتاق ميهمان چيده و از زنان فاميل براي صرف ميوه و شيريني دعوت مي‌كند. همچنين علاوه بر فرستادن سهم چله براي نوعروس، در نخستين سال ازدواج زوج هاي تبريزي، پدر عروس قبل از غروب آفتاب سهم دختر و دامادش را كه شامل هندوانه، ميوه، آجيل، شيريني، يك قواره پيراهني باكفش و چادري روانه منزل آنها مي‌كند.} 

^{در آذربايجان سابقا كه ارتباطات به اين آساني نبود از اواخر تابستان مقدار زيادي هندوانه و خربزه در تور مي‌گذاشتند و آن را از سقف آشپرخانه آويزان مي‌كردند تادر هواي آزاد خراب نشود و يااينكه در كاه قرار مي‌دادند. هندوانه مهمترين خوراك شب چله مردم آذربايجان‌شرقي است. اغلب مردم در اين شب برنج، مرغ و آش شير پخته و بعداز شام نيز از تنقلات موجود در منزل شامل قاورقا (گندم برشته با شاهدانه) آجيل،لبو، هويچ، حلواي گردو انواع ميوه، خربزه، هندوانه و خشكبارهايي چون انگور، بادام و سنجد ميل مي‌كنند. ريش‌سفيد خانواده در حاليكه با چاقو هندوانه را مي‌برد، مي‌گويد قادا بلاميزي بو گئجه كسدوخ (بلاياي خودمان را امروز بريديم) در تبريز پوست هاي ميوه و آشغال ها را درآب روان ريخته و اين رفتار را خوب و خوش يمن مي‌دانند. بعد از خوردن تنقلات و ميوه در سابق بزرگان خانواده به نقل حكايات و داستان‌هايي از حماسه‌هاي ملي اين سرزمين نظير، اصلي و كرم، باياتي خواندن و ضرب‌المثل پرداخته و تا پاسي از شب به صحبت و گفت و گو مشغول مي‌شوند. زنان معمولا تا پايان چله كوچك خانه تكاني نمي‌كنند و اعتقاد دارند اگردر طول اين دو چله كسي خانه تكاني كند، چله او را نفرين مي‌كند و اگر چله كسي را نفرين كند به نكبت و بدبختي گرفتار مي‌شود.} 

^{روش تهیه خشیل؛ خوراک شب یلدای آذربایجانی‌ها}

^{خَشیل یکی از خوراکهای محلی مردم آذربایجان است که خوردن آن بین ساکنین مناطق مختلف آذربایجان و خصوصا در مراسم شب یلدا رایج است. به سبب وجود مقدار زیادی گندم و شکر و کره طبیعی در این نوع خوراک برخی بر این باورند که خوردن خشیل باعث مقاومت بدن در برابر سرما می‌شود.}

^{مواد لازم برای 4 نفر:}

^{بلغور گندم: یک پیمانه} 

^{آرد: 4 الی 6 قاشق سوپ‌خوری} 

^{آب سرد: 4 پیمانه (یک لیتر)}

^{شیر: به میزان لازم} 

^{عسل: به میزان لازم} 

^{کره: به میزان لازم}

^{روش تهیه:}

^{* بلغور را خیس کرده و بعد از چند ساعت با آب بپزید تا زمانی که آب بلغور کشیده شود. سپس بگذارید تا سرد شود.} 

^{* حداقل 4 قاشق آرد را در 4 پیمانه آب سرد حل کرده، بلغور پخته شده را به آن اضافه و روی حرارت قرار دهید و هم بزنید تا غلیظ‌تر از حلیم شده، بوی خامی آرد از بین برود. در صورت لزوم می‌توان یک الی دو قاشق سوپ‌خوری دیگر آرد اضافه کرد تا به غلظت آن افزوده شود.} 

^{* برای سرو کردن خشیل، آن را در ظرف گودی ریخته، وسط آن را گود کرده و شیر و عسل بریزید. اطراف آن را نیز کره‌ی آب شده اضافه کنید که مقدار کره به میل و سلیقه شما بستگی دارد.} 

^{* خشیل رو حتما باید با شیره مصرف کرد چون بدون شیره بدون مزه خواهد بود و برای صبحانه بخصوص در روزهای سرد زمستانی و همچنین برای تقویت بنیه و خون‌سازی بسیار مناسب است.} 

 ^{=====================================}

^قزوین

^{مردم قزوين نيز همچون ديگر هموطنان ايراني، اين آيين كهن را با رفتن به خانه بزرگ‌ترها مي‌گذرانند. به عقيده بزرگ‌ترها آوردن ميوه‌هاي مختلف خشك و تر و ميوه‌هاي سرخ فام كه به "شب چره" معروف است، همراه با خوراكي‌هاي ديگر شگون داشته و زمستان پر بركتي را نويد مي‌دهد. در بعضي مواقع كه مادر بزرگ‌ها در آوردن تنقلات تاخير مي‌كنند كوچكترها شعر "هر كه نيارد شب چره - انبارش موش بچره" سر مي‌دهند، كه مادربزرگ در آوردن "شب چره" تعجيل مي‌كند.}

^{در اين شب اغلب مردم قزوين با خوردن سبزي پلو با ماهي‌دودي و سپس هندوانه، انار، انواع تنقلات از جمله كشمش، گردو، تخمه، آجيل مشگل‌كشا و انجير خشك، شب نشيني خود را به اولين صبح زمستاني گره مي‌زنند. به عقيده مادر بزرگ‌هاي قزويني اگر دراين شب ننه سرما گريه كند باران مي‌بارد، اگر پنبه‌هاي لحاف بيرون بريزد برف مي‌آيد و اگر گردنبند مراوريدش پاره شود تگرگ مي‌آيد. يكي ديگر از آداب و رسوم "شب يلدا" فرستادن "خونچه چله" از سوي داماد به عنوان هديه زمستاني براي عروس است. در اين خونچه براي عروس پارچه، جواهر، كله‌قند و هفت نوع ميوه مثل گلابي هندوانه، خربزه، سيب، به با تزئينات خاصي فرستاده مي‌شود.}

 ^{====================================}

 ^خراسان

^{شب يلدا در خراسان به "شب چله" معروف و داراي پيشنيه ديرينه‌اي است و مردم دراين شب با شركت در شب نشيني‌هاي طولاني و خوردن انواع ميوه و تنقلات سعي در بهتر گذراندن طولاني‌ترين شب سال دارند. مردم اين منطقه براي استقبال نخستين روز از سردترين فصل سال تا آنجا كه توان مالي دارند، در خريد ميوه‌هاي مخصوص شب يلدا مانند هندوانه، انار و خربزه كوتاهي نمي‌كنند. بردن هديه به خانه عروس با عنوان "شب چله‌اي" از ديگر مراسم شب يلدا در استان خراسان به ويژه مناطق جنوبي اين استان است. در اين شب براي دختراني كه به تازگي نامزد شده‌اند، از سوي خانواده داماد، هدايايي فرستاده مي‌شود و خانواده‌هاي عروس و داماد دور هم جمع مي‌شوند. در اين شب افراد با جمع شدن در خانه بزرگ فاميل، خواندن شعر و داستان، خوردن شيريني، آجيل و انواع تنقلات، بلندترين شب سال تا پاسي از شب بيدار مي‌مانند.}

^{يكي از آيين‌هاي ويژه شب يلدا در خراسان جنوبي برگزاري مراسم "كف زدن" است. در اين مراسم ريشه گياهي به نام چوبك را كه در اين ديار به "بيخ" مشهور است، در آب خيسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالي به نام "تغار" مي‌ريزند. مردان و جوانان فاميل با دسته‌اي از چوب‌هاي نازك درخت انار به نام "دسته گز" مايع مزبور را آنقدر هم مي‌زنند تا به صورت كف درآيد و اين كار بايد در محيط سرد صورت گيرد تا مايع مزبور كف كند. كف آماده شده با مخلوط كردن شيره شكر آماده خوردن شده و پس از تزيين با مغز گردو و پسته براي پذيرايي مهمانان برده مي‌شود. در اين ميان گروهي از جوانان قبل از شيرين كردن كف‌ها با پرتاب آن به سوي همديگر و ماليدن كف به سر و صورت يكديگر شادي و نشاط را به جمع مهمانان مي‌افزايند.} 

 ^{==========================================}

^{خراسان شمالی} 

^{از جمله آيين‌هاي شب يلدا در خراسان شمالي آن است كه خانواده‌ها در اين شب‌نشيني شب يلدا تفالي نيز به ديوان حافظ مي‌كنند كه اين‌كار هم معمولا توسط بزرگ خانواده صورت مي‌گيرد. آنان ديوان اشعار لسان‌الغيب خواجه شيراز را با نيت بهروزي و شادكامي مي گشايند و فال و مراد دل خود را از او طلب مي‌كنند. بازگويي خاطرات، قصه‌گويي پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نيز يكي از مواردي است كه يلدا را براي خانواده‌ها دلپذيرتر مي‌كند.}

^{يكي ديگر از سنت‌هاي كهن شب يلدا، چله بردن براي خانواده عروس است. با فرا رسيدن شب چله مردهاي جوان طبق‌هاي آراسته ميوه، شيريني و كله‌قند تزيين شده را به رسم هديه به خانه عروس جوان مي‌برند. اين طبق‌هاي هديه كه معمولا مسي است و روي آن با سفره‌هاي قرمز گلدوزي شده پوشانده شده، پر از ظرف هاي بزرگ ميوه پيچيده در زرورق‌هاي رنگين با گل و نوارهاي تزیین مي‌شود. مرداني اين طبق‌ها را بر سر گذارده و در پي يكديگر با شادي و پايكوبان راهي خانه عروس مي‌شوند. خانواده دختر نيز به پاس قدرداني و به رسم يادبود لباس‌ و يا قطعه پارچه‌اي را براي خانواده داماد، در سيني خالي شده هدايا مي‌گذارند.}

^{اگر قبل از شب چله برف باريده باشد برخي از مردم شهر و روستا در اين شب با خوردن برف شيره، با شيرين كردن كام با معجوني از بارش زمستاني، با سردي زمستان آشتي مي‌كنند. همچنين بزرگترها با دادن حلوا قلقلي از كوچكترها پذيرايي مي‌كنند. حلوا قلقلي از كوبيده شدن مغز گردو، بادام، كنجد و ديگر دانه‌هاي روغني تهيه و سپس در شيره انگور نيز خوابانده مي‌شود. اما برخي از افراد كهنسال و نيز آشنايان به فرهنگ مردم در خراسان شمالي همه اين آيين و مراسم را بهانه‌ها و ترفندهايي براي گردهم آمدن خانواده‌ها، بجاي آوردن صله ارحام و رفع كدورت هاي احتمالي بين خويشاوندان مي‌دانند. آنان بر اين باورند كه پيشينيان در هر فصل به بهانه‌اي سعي مي‌كرده‌اند تا اقوام را جمع كرده و صلح، صفا و صميميت را در بين آنان حكمفرما كنند.}

 ^{=============================================}

^{کرمانشاه}

^{در كرمانشاه نيز كه از شهرهاي باستاني و كهن ايران زمين است، شب يلدا از جايگاه ويژه‌اي در ميان مردم برخوردار است و همواره با مراسم زيبا و با شكوهي همراه است. مردم استان كرمانشاه براساس آييني كهن در اين شب بيدار مي‌مانند تا با شعر خواندن، قصه گفتن، فال حافظ گرفتن و آجيل خوردن با مادر جهان در زادن خورشيد همراهي و همدردي كنند. ميوه‌هايي نيز دراين شب خورده مي‌شود كه به گونه‌اي نمادي از خورشيد است مانند هندوانه سرخ، انار سرخ، سيب سرخ و يا ليموي زرد، قصه‌هايي از عشق جاودانه شيرين و فرهاد، رستم و سهراب، حكايت حسين كرد شبستري و خواندن اشعار زيبا و دلنشين شامي كرمانشاهي در گذشته نقل مجالس شب يلدا در كرمانشاه بود.}

^{آن روزها افراد فاميل بنا بر رسمي ديرينه به خانه بزرگترين فرد فاميل كه معمولا پدر بزرگ و مادر بزرگ بودند مي‌رفتند و با تكاندن برف هاي زمستان از لباس هايشان در گرماي آرامش بخش كرسي فرو مي‌رفتند. افراد فاميل بر سر يك سفره باهم شام مي‌خوردند و بر روي سفره مخصوص اين شب خوردني هاي متنوعي چيده مي‌شد. خوردني‌هايي از قبيل آجيل، راحت الحلقوم، مشكل‌گشا، شيريني محلي دست پخت مادر بزرگ ها به خصوص نان شيريني معروف "نان پنجره‌اي، كاك و نان برنجي"، و ميوه‌هايي چون انار، سيب و هندوانه كه نگين اين سفره بود.}

^{يكي از آداب زيبايي كه شب يلدا در استان كرمانشاه وجود دارد گرفتن فال حافظ است كه مردم با اعتقادات خاص خود رهنمودهايش را چراغ راه مشكلات خود در زندگي قرار مي‌دهند. همچنين دختران دم بخت با اين كار از باز شدن بخت خود در آن سال خبري مي‌گرفتند.} 

 ^{=====================================================}

^{مازندران}

^{خورش ناردون؛ خوراک مازندرانی شب یلدا}

^{خورش ناردون را با مرغ یا گوشت در مازندران درست می کنند که یک خوراک سنتی و فوق العاده خوشمزه است.}

^{در روش سنتی انارهای ریز، بسیار قرمز و ترش که به انار جنگلی معروف است و در جنگل های شمال یافت می شود در این خورش استفاده می شود که در کنار گوشت گونه‌های متفاوتی از پرندگان از جمله مرغابی، پرلا، چهارتایی، اردک تاجدار و ... درست می کنند. نام این خوراک به گویش مازندرانی با مرغ "کِرک اِنار تیم پهلو" است. بدون مرغ هم درست می کنند که نام آن به گویش مازندرانی " کِرک بَپِرِس " است، یعنی مرغ پریده.}

^{مواد لازم: ا}

 ^{مرغ ۱ عدد} 

^{پیاز درشت ۱ عدد} 

^{دانه انار تازه ۲ پیمانه} 

^{رب گوجه فرنگی (اختیاری) یک قاشق غذاخوری} 

^{بادمجان ( اختیاری) ۱ کیلو}

^{نمک، فلفل، زردچوبه، دارچین و روغن به مقدار لازم} 

^{دستور تهیه:ا}

 ^{مرغ را کمی سرخ کرده و با ۲ لیوان آب به مدت ۱ ساعت روی حرارت ملایم قرار داده تا بپزد. پیاز را خرد کرده و در روغن طلایی می کنیم. دانه های انار را در آن تفت می دهیم تا به روغن بیفتد. در صورت قرمز نبودن انارها رب گوجه را اضافه کرده، نمک و ادویه جات را داخل آن می ریزیم. در کنار مرغ یا گوشت سرخ شده قرار می دهیم. توجه داشته باشید که تنها کمتر از یک پیمانه آب داخل خورش باقی مانده باشد. بدون گذاشتن درپوش قابلمه ( زیرا دانه های انار سفید خواهند شد) خورش را به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم نگه می داریم تا اصطلاحاً جا افتاده و کاملاً به روغن بیفتد. غلظت خورش مانند فسنجان باشد. در صورت تمایل می توانیم بادمجان های سرخ شده را هم در کنار آن قرار دهیم.}

^{======================================================================}

^گیلان

^{در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می‌کنند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. «آوکونوس» یکی دیگر از خوردنی‌هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می‌شود. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می‌ریزند، خمره را پر از آب می‌کنند و کمی نمک هم به آن می‌افزایند و در خم را می‌بندند و در گوشه‌ای خارج از هوای گرم اتاق می‌گذارند. ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می‌شود. آوکونوس در اغلب خانه‌های گیلان تا بهار آینده یافت می‌شود و هر وقت هوس کنند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می‌آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه‌کش آفتاب می‌خورند.(آو= آب و کونوس = ازگیل).}

^{در گیلان در خانواده‌هایی که در همان سال پسرشان را داماد یا نامزد کرده‌اند رسم است که طبقی برای خانواده نوعروس می‌فرستند. در این طبق میوه‌ها و خوراکی‌ها و تنقلات ویژه شب چله به زیبایی در اطراف آراسته می‌شود و در وسط طبق هم یک ماهی بزرگ (معمولا ماهی سفید) تازه و خام همراه با تزیین سبزیجات قرار می‌گیرد که معتقدند باعث خیر و برکت و فراوانی روزی زوج جدید و همچنین سلامت و باروری نوعروس می‌گردد.}