جشن ها، آیین ها و گاهشمارهای باستانی

فرجام شناسی (آخرت شناسی) زرتشتی

(zoroastrian eschatology) 

بخش دوم : سرنوشت روان گناهکاران

Part two : the eschatological fate

در دین زرتشتی باور به جهان مینو، بی مرگی و جاودانگی روان و داوری روان درگذشتگان از باورهای بنیادین و اساسی قلمداد می شود و در تمامی متون و نوشته های زرتشتی (از اوستای کهن گرفته تا اوستای جوان تر و متون میانه و پازند و پارسی) به گونه جدی این موضوع مورد واکاوی و بررسی ژرف قرار گرفته است.

یکی از مهمترین متون که به فرجام شناسی زرتشتی می پردازد ، هادُخْتْ نَسْکْ (Hadókht Nask) می باشد. این نسک که از ۳۰ فرگرد (فصل) برخوردار بوده است، بیستمین نسک از ۲۱ نسک اوستا می باشد و در میان دسته بندی سه گانه متون اوستایی (گاثیک، مانثریک و داتیک) در مهمترین بخش یعنی بخش گاثیک گنجانده شده است. هادخت نسک موضوعات و مباحث گوناگونی را در بر می گیرد که یکی از آن ها سرنوشت و داوری روان نیکوکاران و گناهکاران پس از درگذشت می باشد.

The immortality of the soul and its responsibility for the good or the evil deeds it has done in this life are one of the most important tenets of the zoroastrian theology. This topic is frequently discussed through the zoroastrian sacred scriptures including the Sacred Avesta (both older avesta and younger avesta) , Pahlavi texts and Pazand and persian zoroastrian sources.

Hadókht Nask which is the 20th Nask (book) of a serie of 21 nasks into which the whole avesta in its entire version was devided deals with the fate of the righteous and wicked souls.

چکیده ای از فرگرد سوم هادخت نسک به پارسی:

اشوزرتشت از اهورامزدا چگونگی کار روان ِدُروند را در نخستین سه شب پس از مرگ پرسید. اهوره مزدا در پاسخ می گوید که روان وی در آن سه شب، سرگشته و پریشان بگرد پیکر او بسر می برد و این پاره از «گاهان» را می سُراید :

«ای مزدا اَهوره !

به کدام مرز و بوم روی آورم ؟ به کجا بروم ؟»(۱)

پس از سپری شدن شب سوم، سپیده دمان روان مرد دُروند را چنین می نماید که در میان برف و یخبندان است و بوهای گند و ناخوشی را درمی یابد. او را چنین می نماید که بادی گندآگین از سرزمین های شمالی (۲) به سوی وی می وزد. از خود می پرسد :

- «از کجاست این باد که بدبوتر از آن را هرگز به بینی خویش در نیافته ام ؟»

آنگاه در وزش این باد، «دین» (وجدان) خود را می بیند که به پیکر ِزنی پتیاره، زشت، چرکین، خمیده زانو، همچون پلیدترین خرَفسْتْران و گندیده تر از همه ی آفریدگان گندیده بدو روی می آورد. روان دُروند از او می پرسد :

- «کیستی تو که هرگز زشت تر از تو را ندیده ام ؟»

زن در پاسخ وی می گوید : «ای زشت اندیشه ی زشت گفتار ِزشت کردار!

من کردار زشت توام. از آز و بد کرداری ِتست که من چنین زشت و تباه و بَزِه کار و رنجور و پوسیده و گندیده و درمانده و درهم شکسته ام. هنگامی که تو می دیدی کسی ستایش و نیایش ایزدان را می گزارد و آب و آتش و گیاه و دیگر آفریدگان نیک را پاس می دارد، تو اهریمن و دیوان را خشنود می کردی.

هنگامی که تو می دیدی کسی به دیگران یاری می رساند و اشونان ِاز نزدیک یا دور رسیده را چنان که باید، در پناه می گیرد و میهمان نوازی می کند، تو تنگ چشمی می کردی و در به روی مردم می بستی.

ناپسند بودم، تو ناپسندترم کردی.

هراس انگیز بودم، تو هراس انگیزترم کردی.

نکوهیده بودم، تو نکوهیده ترم کردی.

من در شمال جای داشتم، تو با اندیشه و گفتار و کردار بد خویش، مرا بیش از پیش به سوی شمال راندی.

گمراه شدگان - بدان روی که چندی فرمانبرداری اهریمن بودند - هماره مرا نفرین فرستند.»

آنگاه روان مرد دُروند در نخستین گام به پایگاه اندیشه ی (دوژْمَتَ) بد درآید. پس در دومین گام به پایگاه گفتار بد (دوژهوخْتَ) در آید. سپس در سومین گام به پایگاه کردار بد (دوژوَرْشْتْ) در آید و سرانجام در چهارمین گام به سرای تیرگی بی پایان (اَنَغْرَه تِمَنْگْه) رسد.

آنگاه دُروند مردی که پیش از او زندگانی را بدرود گفته است، از او می پرسد :

«ای دروند !

چگونه از جهان فناپذیر به جهان جاودانه درآمدی ؟

این شکنجه ی دیر پای، تو را چگونه می نماید ؟»

آنگاه اهریمن گوید :

«از کسی که راه پر هراس و سهمگین و تباه را پیموده و درد جدایی، روان از تن را کشیده است، چیزی مپرس.»

پس، او را خورشی زهرآگین آورند چه، بد اندیش ِبد گفتار ِبد کردار بد دین را جز آن خورش نشاید.

۱ : اوستای پاک، گاثاهای ورجاوند، یسنا ۴۶، بند ۱.

19.

Zarathushtra asked Ahura Mazda: ' O Ahura Mazda, most beneficent Spirit, Maker of the material world, thou Holy One!

'When one of the wicked perishes, where does his soul abide on that night?'

20.

Ahura Mazda answered: 'It rushes and sits near the skull, singing the Kima Gatha (Y46), O holy Zarathushtra!

'"To what land shall I turn, O Ahura Mazda? To whom shall I go with praying?"

'On that night his soul tastes as much of suffering as the whole of the living world can taste.'

21.

-'On the second night, where does his soul abide?'

22.

Ahura Mazda answered: 'It rushes and sits near the skull, singing the Kima Gatha, O holy Zarathushtra! "To what land shall I turn, O Ahura Mazda? To whom shall I go with praying?"

'On that night his soul tastes as much of suffering as the whole of the living world can taste.'

23.

-'On the third night, where does his soul abide?'

24.

Ahura Mazda answered: 'It rushes and sits near the skull, singing the Kima Gatha, O holy Zarathushtra! "To what land shall I turn, O Ahura Mazda? To whom shall I go with praying?"

'On that night his soul tastes as much of suffering as the whole of the living world can taste.'

25.

At the end of the third night, O holy Zarathushtra! when the dawn appears, it seems to the soul of the faithful one as if it were brought amidst snow and stench, and as if a wind were blowing from the region of the north, from the regions of the north, a foul-scented wind, the foulest-scented of al] the winds in the world.

26-32.

And it seems to the soul of the wicked man as if he were inhaling that wind with the nostrils, and he thinks: 'Whence does that wind blow, the foulest-scented wind that I ever inhaled with my nostrils?'

33.

The first step that the soul of the wicked man made laid him in the Evil-Thought Hell;

The second step that the soul of the wicked man made laid him in the Evil-Word Hell;

The third step that the soul of the wicked man made laid him in the Evil-Deed Hell;

The fourth step that the soul of the wicked man made laid him in the Endless Darkness.

34.

Then one of the wicked who departed before him addressed him, saying: 'How didst thou perish, O wicked man? How didst thou come, O fiend! from the abodes full of cattle and full of the wishes and enjoyments of love? From the material world into the world of the Spirit? From the decaying world into the undecaying one? How long did thy suffering last?'

35.

Angra Mainyu, the lying one, said 'Ask him not what thou askest him, who has just gone the dreary way, full of fear and distress, where the body and the soul part from one another.

36.

'Let him eat of the food brought unto him, of poison and poisonous stench: this is the food, after he has perished, for the youth of evil thoughts, evil words, evil deeds, evil religion after he has perished; this is the food for the fiendish woman, rich in evil thoughts, evil words, and evil deeds, evil religion, ill-principled, and disobedient to her husband.

37.

'We worship the Fravashi of the holy man, whose name is Asmo-hvanvant; then I will worship the Fravashis of the other holy Ones who were strong of faith.

38.

'We worship the memory of Ahura Mazda, to keep the Holy Word.

'We worship the understanding of Ahura Mazda, to study the Holy Word.

'We worship the tongue of Ahura Mazda, to speak forth the Holy Word.

'We worship the mountain that gives understanding, that preserves understanding; [we worship it] by day and by night, with offerings of libations well-accepted.

39.

'O Maker! how do the souls of the dead, the Fravashis of the holy Ones, manifest themselves?'

40.

Ahura Mazda answered: 'They manifest themselves from goodness of spirit and excellence of mind.'

41.

Then towards the dawning of the dawn, that bird Parodarsh, that bird Kareto-dasu hears the voice of the Fire.

42.

19

peresat zarathushtrô ahurem mazdãm, ahura mazda mainyûô spênishta dâtare gaêthanãm astvaitinãm ashâum, ýat drvå ava-mairyeite dva aêtãm xshapanem havô irva vanghaiti.

20

âat mraot ahurô mazdå, avadha bâ ashâum zarathushtra, asne kameredhât handvaraiti, kimãm gâthwyãm vacô srâvayô, kâm neme zãm ahura mazda kuthra neme ayeni, upa aêtãm xshapanem avavat ashâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

21

ýãm bityãm dva aêtãm xshapanem havô urva vanghaiti.

22

âat mraot ahurô mazdå, avadha bâ ashâum zarathushtra, asne kameredhât handvaraiti, kimãm gâthwyãm vacô srâvayô, kâm neme zãm ahura mazda kuthra neme ayeni, upa aêtãm xshapanem avavat ashâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

23

ýãm xrityãm kva aêtãm xshapanem havô urva vanghaiti.

24

âat mraot ahurô mazdå, avadha bâ ashâum zarathushtra, asne kameredhât handvaraiti, kimãm gâthwyãm vacô srâvayô, kâm neme zãm ahura mazda kuthra neme ayeni, upa aêtãm xshapanem avavat ashâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

25

thrityå xshapô thraoshta ashâum zarathushtra vyusã sadhayeiti ýô narsh drvatô urva aêithâhuca paiti gaintîshca vîdidhâremnô sadhayeiti. âdim vâtô upa-vâvô sadhayeiti apâxtarat haca naêmât apâxtaraêibyô haca naêmaêibyô duzhgaiñtish duzhgaiñtitarô anyaêibyô vâtaêibyô. âat tem vâtem nånghaya uzgerembyô sadhayeiti ýô narsh drvatô urva, kudad aêm vatô vâiti ýim ýava vâtem nånghâbya duzhgaintitemem jigaurva.

---------------

27

[anghå dim vâtayå fradvareñta sadhayeiti ýâ hva daêna, jahikayå kehrpa zôizdayå anaiwi-vastrayå frashnaosh apazadhanghô akaranem driwyå avavatô zôizdyå ýatha dâmãn zôizhdishtâish.

28

âat hîm davata peresô ýô narsh drvatô urva, cishca jahika ahi ýãm it ýava jahikanãm kehrpa zôizhdishtãm dâdaresa.

29

âat he paiti-davata ýâ hva daêna, azem bâ te ahmi ýum dushmanô duzhvacô dush-shyaothana duzhdaêna ýâ hva daêna h'aêpaithe tanvô, naêcishca thwãm cakana ava zôizhdâca axtica pavitica duzhgaiñtica everethrajãstaca apaiti-dvaêshayañtaca ýatha ýat me sadhayehi.

30

tum mãm cakañtha ýum dushmanô duzhvacô dush-shyaothana duzhdaêna ava zôizhdâca axtica pavitica duzhgaiñtica everethrajãstaca apaiti- dvaêshayañtaca ýatha ýat te sadhayemi.

31

ýat tum ainim avaênôish gâthåsca srâvayañtem apasca vanguhîsh ýazemnem âtaremca ahurahe mazdå naremca ashavanem kuxshnvãnem asnâatca jaseñtem dûrâatca, âat tum nishhidhôish saocayaca kerenvô baosavasca varaxedhråsca varô-zhinô urvarô-strayãsca kerenvô.

32

âat mãm afrithãm haitîm afrithôtarãm zôizhdãm haitîm zôizhdô-tarãm gerezdãm haitîm gerezdôtarãm apatairê gâtvô ånghanãm apatarô-tairê gâtvô heñdvâ-rayôish, aêta dushmata aêta duzhûxta aêta duzhvarshta, âat mãm dravañtô paskât ýazeñte angrem mainyûm darekhô-ýashtemca dush-hãm-parshtemca.

33

paoirîm gâma frabarat ýô narsh drvatô urva dushmate paiti nidadhât, bitîm gâma frabarat ýô narsh drvatô urva duzhûxte paiti nidadhât, thritîm gâma frabarat ýô narsh drvatô urva duzhvarshte paiti nidadhât.]

--------------- tûirîm gâma frabarat ýô narsh drvatô urva anakhraêshva temôhva paiti nidadhât.

34

âdim aoxta peresô pourvô drvô ava- meretô, katha drvô ava-mairyanguha katha drujô apa- jasô shitibyasca haca gaomavaitibyasca vayaêibyasca haca mâyavaitibyasca astvatat haca anghaot manahîm avi ahûm ithyejanguhatat haca anghaot aithyejanghuntem avi ahûm, katha te darekhem âvôya anghat.

35

adavata angrô mainyush, mâ dim peresô ýim peresahi ýim xrvañtem aithivañtem urvishtrem pañtãm aiwitem ýat astasca baodhanghasca vîurvishtîm.

36

h'arethanãm he beretanãm vishayâatca visha- gaitayâatca, tat asti ýûnô dushmananghô duzhvacanghô dush-shyaothnahe duzhdaênahe h'arethem pasca ava- mereitîm, tat jahikayâi frâyô-dushmatayâi frâyô-duzhûxtayâi frâyô- duzhvarshtayâi dush-hãm-sâstayâi aratuxshathrayâi drvaityâi h'arethem pasca ava-mereitîm!

---------------

37

ahe narsh ashaonô fravashîm ýazamaide ýô asmô-h'anvå nãm, adhât anyaêshãm ashaonãm fraxshti ýazâi fravareta.

38

ushi ahurahe mazdå darethrâi mãthrahe speñtahe, xratûm ahurahe mazdå ýazamaide marethrâi mãthrahe speñtahe, hizvãm ahurahe mazdå ýazamaide fravâkâi mãthrahe speñtahe, aom gairîm ýazamaide ýim ushi-dãm ushi-daranem paiti asni paiti xshafane ýasô-beretâbyô zaothrâbyô.

---------------

39

dâtare ... kva ithra zî heñti iristanãm urvãnô ýå ashâunãm fravashayô.

40

paiti-shê aoxta ahurô mazdå, speñtat haca manyaot zarathushtra, aêshãm cithrem vahishtâatca mananghat.

41

âat ushanghãm para frêretôit aêshô merekhô ýô parôdarsh aêshô merekhô ýô varetô-dãsush, âthrô vâcem susrnaoiti.

42