جشن ها، آیین ها و گاهشمارهای باستانی

بخش نخست : سرنوشت روان نیکوکاران

Part one : the eschatological journey of the righteous souls

در دین زرتشتی باور به جهان مینو، بی مرگی و جاودانگی روان و داوری روان درگذشتگان از باورهای بنیادین و اساسی قلمداد می شود و در تمامی متون و نوشته های زرتشتی (از اوستای کهن گرفته تا اوستای جوان تر و متون میانه و پازند و پارسی) به گونه جدی این موضوع مورد واکاوی و بررسی ژرف قرار گرفته است.

یکی از مهمترین متون که به فرجام شناسی زرتشتی می پردازد ، هادُخْتْ نَسْکْ (Hadókht Nask) می باشد. این نسک بیستمین نسک از ۲۱ نسک اوستا می باشد و در میان دسته بندی سه گانه متون اوستایی (گاثیک، مانثریک و داتیک) در مهمترین بخش یعنی بخش گاثیک گنجانده شده است. این نسک (هادخت نسک) موضوعات و مباحث گوناگونی را در بر می گیرد که یکی از آنها سرنوشت و داوری روان نیکوکاران و گناهکاران پس از درگذشت می باشد.

The journey of the soul after the end of physical life is well elaborated on in the Sacred Avesta, specifically in the Hadókht Nask. A person’s consciousness meets, after the end of physical life, an exact counterpart of his or her daena/daæná. Daæná/Daäná is the shining light of sight, spiritual vision, the female angel of “luminous vision” that awaits us in our journey to the realms beyond.

Hadókht Nask is the 20th Nask (book) of the 21 Nasks of the entire version of the Sacred Avestaand it belongs to the Gathic division of the avestan Nasks.

گزارشی آزاد به پارسی از فرگرد دوم هادخت نسک :

1 - پرسید اشوزرتشت از اهورامزدا :

ای اهوره مزدا ! ای خرد مقدس ! ای آفریدگار جهان مادی ! ای اَشَوَنْ (پاک) !

2 - آنگاه اهورا مزدا گفت : او [ روان اشون ] بر سر بالین وی جای نموده و «اُشْتَوَدْگاتا»(۱) سرایان، اینچنین آمرزش درخواست کند :

- «رحمت (اوشتا) باد بر او !

رحمت باد بر آن کسی که اهورا مزدا به خواست خویش، به او رحمت فرستد !»

3 - در شب دوم، روانش در کجا آرام گیرد ؟

4 - آنگاه اهورا مزدا گفت : او [ روان اشون ] بر سر بالین وی جای نموده و «اُشْتَوَدْگاتا»(۱) سرایان، اینچنین آمرزش درخواست کند :

- «رحمت (اوشتا) باد بر او !

رحمت باد بر آن کسی که اهورا مزدا به خواست خویش، به او رحمت فرستد !»

5 - در شب سوم، روانش در کجا آرام گیرد ؟

6 - آنگاه اهورا مزدا گفت : او [ روان اشون ] بر سر بالین وی جای نموده و «اُشْتَوَدْگاتا»(۱) سرایان، اینچنین آمرزش درخواست کند :

- «رحمت (اوشتا) باد بر او !

رحمت باد بر آن کسی که اهورا مزدا به خواست خویش، به او رحمت فرستد !»

7 - پس از سپری شدن شب سوم، در سپیده دم روان مرد پاکدین را چنین می نماید که خود را در میان گیاه ها باشد و بوهای خوش در یابد و او را چنین می نماید

8  - و مرد پاکدین را چنین می نماید که این باد را به مشام خود دریافته باشد [ آنگاه با خود چنین گوید : ]

9 - در وزش این باد، «دین ِ» وی (وجدان وی) به پیکر ِدوشیزه ای بر او نمایان می شود : دوشیزه ای زیبا، درخشان، با بازوان سپید، نیرومند، خوشرو، راست بالا، با سینه های برآمده، نیکوتن، آزاده ، شریف نژاد، که پانزده ساله می نماید و پیکرش به اندازه همه ی زیباترین آفریدگان، زیباست.

10 - آنگاه روان اشون مرد، روی بدو کند و از وی بپرسد :

11 -پس آنگاه «دین ِ» وی، بدو پاسخ دهد :

ای جوانمرد نیک اندیش، نیک گفتار، نیک کردار و نیک دین !

من «دین» توام.

[ اشون بپرسد : ]

12 - [ دوشیزه پاسخ دهد : ]

ای جوانمرد نیک اندیش، نیک گفتار، نیک کردار و نیک دین !

13 - هنگامی که تو می دیدی که دیگری مُردار می سوزاند و بتان را می پرستد و ستم می ورزد و درختان را می برد، آنگاه تو می نشستی و «گات ها» می سرودی و آب های نیک و آذر اهوره مزدا را می ستودی و مرد پاک را که از نزدیک یا دور می رسید، خشنود می کردی.

14 - دوست داشتنی [ بودم ]، تو مرا دوست داشتنی تر کردی.

زیبا [ بودم ]، تو مرا زیباتر کردی.

دلپسند [ بودم ] تو مرا دلپسندتر کردی.

15 - آنگاه روان اشون مرد نخستین گام را بردارد و به [ پایگاه ] اندیشه ی نیک (هومَتَ) درآید.

سپس روان اشون مرد دومین گام را بردارد و به [ پایگاه ] گفتار نیک (هوخْتَ) درآید. سپس روان اشون مرد سومین گام را بردارد و به [ پایگاه ] کردار نیک (هوَرْشْتْ) درآید.

16 - آنگاه اشون مردی که پیش از او زندگانی را بدرود گفته است، روی بدو آورد و از وی بپرسد :

ای اشون !

چگونه زندگی را بدرود گفتی ؟

ای اشون !

چگونه از منزل های پر از ستور ِ این جهان ِ سرشار از خواهش و آرزو رهایی یافتی ؟

17 - آنگاه اهورامزدا گوید :

18 - از برای او خورشی از روغن «زَرمَیَه» (۳) آورند.

 (۱) : «اُشْتَوَدْگاتا» نام دومین بخش از گاثای ورجاوند است و دربردانده یسنای ۴۳ تا ۴۶ میباشد.

 (۲) : در دین زرتشتی ، طرف جنوب مکان روشنایی و فردوس خوانده شده است و طرف شمال را منزلگه اهریمن و دیوها و مکان دوزخ و آسیب و نحوست دانسته اند.

 (۳) : « زَرِمَیَه » صفت است و به چم (معنی) بهاری میباشد. روغن زرمینه ، کره ایست است که از شیر فصل بهار استخراج کرده باشند و از آنجایی که روغن این فصل بسیار عالی و مطلوب است ،خوراک بهشتی را اینگونه تشبیه کرده اند. در این زمینه نگاه کنید به داتستان دینیک فصل ۳۱ بند ۱۴.

 برگردان به انگلیسی

English translation

1. Zarathushtra asked Ahura Mazda: 'O Ahura Mazda, most beneficent Spirit, Maker of the material world, thou Holy One!

'When one of the faithful departs this life, where does his soul abide on that night?'

Ahura Mazda answered:

2.

'It takes its seat near the head, singing the Ushtavaiti Gatha and proclaiming happiness: "Happy is he, happy the man, whoever he be, to whom Ahura Mazda gives the full accomplishment of his wishes!" On that night his soul tastes as much of pleasure as the whole of the living world can taste.'

3.

-'On the second night where does his soul abide?'

4.

Ahura Mazda answered: 'It takes its seat near the head, singing the Ushtavaiti Gatha and proclaiming happiness: "Happy is he, happy the man, whoever he be, to whom Ahura Mazda gives the full accomplishment of his wishes!" On that night his soul tastes as much of pleasure as the whole of the living world can taste.'

5.

-'On the third night where does his soul abide?'

6.

Ahura Mazda answered: 'It takes its seat near the head, singing the Ushtavaiti Gatha and proclaiming happiness: "Happy is he, happy the man, whoever he be, to whom Ahura Mazda gives the full accomplishment of his wishes!" On that night his soul tastes as much of pleasure as the whole of the living world can taste.'

7.

At the end of the third night, when the dawn appears, it seems to the soul of the faithful, one as if it were brought amidst plants and scents; it seems as if a wind were blowing from the region of the south, from the regions of the south, a sweet-scented wind, sweeter-scented than any other wind in the world.

8.

And it seems to the soul of the faithful one as if he were inhaling that wind with the nostrils, and he thinks: 'Whence does that wind blow, the sweetest-scented wind I ever inhaled with my nostrils?'

9.

And it seems to him as if his own conscience were advancing to him in that wind, in the shape of a maiden fair, bright, white-armed, strong, tall-formed, high-standing, thick-breasted, beautiful of body, noble, of a glorious seed, of the size of a maid in her fifteenth year, as fair as the fairest things in the world.

10.

And the soul of the faithful one addressed her, asking: 'What maid art thou, who art the fairest maid I have ever seen?'

11.

And she, being his own conscience, answers him: 'O thou youth of good thoughts, good words, and good deeds, of good religion, I am thy own conscience!

'Everybody did love thee for that greatness, goodness, fairness, sweet-scentedness, victorious strength and freedom from sorrow, in which thou dost appear to me;

12.

'And so thou, O youth of good thoughts, good words, and good deeds, of good religion! didst love me for that greatness, goodness, fairness, sweet-scentedness, victorious strength, and freedom from sorrow, in which I appear to thee.

13.

'When thou wouldst see a man making derision and deeds of idolatry, or rejecting (the poor) and shutting his door, then thou wouldst sit singing the Gathas and worshipping the good waters and Atar, the son of Ahura Mazda, and rejoicing the faithful that would come from near or from afar.

14.

'I was lovely and thou madest me still lovelier; I was fair and thou madest me still fairer; I was desirable and thou madest me still more desirable; I was sitting in a forward place and thou madest me sit in the foremost place, through this good thought, through this good speech, through this good deed of thine; and so henceforth men worship me for my having long sacrificed unto and conversed with Ahura Mazda.

15.

'The first step that the soul of the faithful man made, placed him in the Good-Thought Paradise;

'The second step that the soul of the faithful man made, placed him in the Good-Word Paradise;

'The third step that the soul of the faithful man made, placed him in the Good-Deed Paradise;

'The fourth step that the soul of the faithful man made, placed him in the Endless Lights.'

16.

Then one of the faithful, who had departed before him, asked him, saying: 'How didst thou depart this life, thou holy man? How didst thou come, thou holy man! from the abodes full of cattle and full of the wishes and enjoyments of love? From the material world into the world of the spirit? From the decaying world into the undecaying one? How long did thy felicity last?'

17.

And Ahura Mazda answered: 'Ask him not what thou askest him, who has just gone the dreary way, full of fear and distress, where the body and the soul part from one another.

18.

Avestan scripture with latin transliteration 

1

 peresat zarathushtrô ahurem mazdãm, ahura mazda mainyû spênishta dâtare gaêthanãm astvaitinãm ashâum, ýat ashava para-irithyeiti dva aêtãm xshapanem havô urva vanghaiti.

2

âat mraot ahurô mazdå, asne vakhdhanât nishhidhaiti, ushtavaitîm gâthãm srâvayô ushtatâtem nimraomnô,

ushtâ ahmâi ýahmâi ushtâ kahmâicit

vasê-xshayãs mazdå dâyât ahurô. upa aêtãm xshapanem avavat shâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

3

ýãm bityãm kva aêtãm xshapanem havô urva vanghaiti.

4

âat mraot ahurô mazdå, asne vakhdhanât nishhidhaiti, ushtavaitîm gâthãm srâvayô ushtatâtem nimraomnô,

ushtâ ahmâi ýahmâi ushtâ kahmâicit

vasê-xshayãs mazdå dâyât ahurô. upa aêtãmcit xshapanem avavat shâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

5

ýãm thrityãm dva aêtãmcit xshapanem havô urva vanghaiti.

6

âat mraot ahurô mazdå, asne vakhdhanât nishhidhâiti ushtavaitîm gâthãm srâvayô ushtatâtem nimraomnô.

ushtâ ahmâi ýahmâi ushtâ kahmâicit

vasê-xshayãs mazdå dâyât ahurô. upâca aêtãmcit xshapanem avavat shâtôish urva ishaiti ýatha vîspem imat ýat juyô anghush.

7

thrityå xshapô thraoshta vyusã sadhayeiti ýô narsh ashaonô urva urvarâhuca paiti baoidhishca vîdidhâremnô sadhayeiti. âdim vâtô upa- vâvô sadhayeiti rapithwitarat haca naêmât rapithwitaraêibyô haca naêmaêibyô hubaoidhish hubaoidhitarô anyaêibyô vâtaêibyô. âat tem vâtem nånghaya uzgerembyô sadhayeiti ýô narsh ashaonô urva, kudadh aêm vâtô vâiti ýim ýava vâtem nånghâbya hubaoidhitemem jigaurva.

9

anghå dim vâtayå frêrenta sadhayeiti ýâ hva daêna, kainînô kehrpa srîrayå xshôithnyå aurusha-bâzvô amayå huraodhayå huzarshtayå berezaityå eredva- fshnyå sraotanvô âzâtayå raêvascithrayå pañca-dasayå raodhaêshva kehrpa avavatô srayå ýatha dâmãn sraêshtâish.

10

âat hîm aoxta peresô ýô narsh ashaonô urva, cishca carâitish ahi ýãm it ýava carâitinãm kehrpa sraêshtãm dâdaresa.

11

âat he paiti-aoxta ýâ hva daêna, azem bâ te ahmi ýum humanô hvacô hushyaothana hudaêna ýâ hva daêna h'aêpaithe tanvô, cishca thwãm cakana ava masanaca vanghanaca srayanaca hubaoidhitaca verethrajãstaca paiti-dvaêshayañtaca ýatha ýat me sadhayehi.

12

tum mãm cakana ýum humanô hvacô hushyaothana hudaêna ava masanaca vanghanaca srayanaca hubaoidhitaca verethrajãstaca paiti-dvaêshayañtaca ýatha ýat te sadhayemi.

13

ýat tum ainim avaênôish saocayaca kerenavantem baosavasca varaxedhråsca varô-zhintem urvarô- strayãsca kerenavantem, âat tum nishhidhôish gâthåsca srâvayô apasca vanguhîsh ýazemnô âta-remca ahurahe mazdå naremca ashavanem kuxshnvãnô asnâatca [jaseñtem dûrâatca].

14

âat mãm frithãm haitîm frithôtarãm srîrãm haitîm srîrôtarãm berexdhãm haitîm berexdhôtarãm frataire gâtvô ånghanãm fratarô-taire gâtvô nishâdhayôish aêta humata aêta hûxta aêta hvarshta, âat mãm narô paskât ýazente ahurem mazdãm darekhô- ýashtemca hãm-parshtemca.

15

paoirîm gâma frabarat ýô narsh ashaonô urva humate paiti nidadhât, bitîm gâma frabarat ýô narsh ashaonô urva hûxte paiti nidadhât, xritîm gâma frabarat ýô narsh ashaonô urva hvarshte paiti nidadhât, tûirîm gâma frabarat ýô narsh ashaonô urva anakhraêshva raocôhva paiti nidadhât.

16

âdim aoxta peresô pourvô ashava para- irithyô, katha ashâum para-irithyô katha ashâum apa- jasô shitibyasca haca gaomavaitibyasca vayaêibyasca haca mâyavaitibyasca astvatat haca anghaot, manahîm avi ahûm ithyejanguhatat haca anghaot aithyejanghuntem avi ahûm, katha te darekhem ushta abavat.

17

âat mraot ahurô mazdå, mâ dim peresô ýim peresahi ýim xrvañtem âithavantem urvishtrem pañtãm aiwitem ýat astasca baodhanghasca vî- urvishtîm.

18

Notes

یاری نامه

۱- پورداوود، ابراهیم، یشتها ، جلد دوم، انتشارات اساطیر، ۱۳۶۷ یزدگردی

3- James Darmesteter, Sacred books of the East, , American Edition, 1898

English translation by James Darmesteter

گردآوری و پژوهش : فریدون راستی