جشن ها، آیین ها و گاهشمارهای باستانی

در دهکدۀ سورداشی نزدیک سلیمانیه عراق ،مقبره ای از دوران مادها شناسایی شده که قیزپان نام دارد...ا

سطح بیرونی گوردخمه کلا به صورت ستوندار تراشیده شده بود.

سطح بیرونی 7 متر طول ،2.89 متر عرض و 4.11 متر ارتفاع دارد. 

نمای ورودی آن به وسیله دونیم ستون عمودی به 3 قسمت تقسیم می شود.

پایۀ ستون، شامل یک ته ستون به عرض 80 سانتی متر  و بلندی 17.5 سانتی متر با یک شال به ارتفاع 16.25 سانتی متر.

خود ستون 2.89 متر بلندی دارد. 

در بالای آن یک سرستون بزرگ از نوع ایونیک با یک پالمت در میان حلزون ها که از هنر آشوری پذیرفته، به دارد.

 سه نقش تیر بزرگ چوبی روی هر ستون و یک تیر افقی که تیرهای عمودی را قطع کرده و دو جفت تیر افقی درپیش برآمدگی بنا نمایان است. جلوه نمای این گور دخمه ها نمای یک بنای معمولی نشان داده شده است. پایه ستون سمت راست به شدت آسیب دیده است. سمت چپ حلزون سرستون سمت چپ شکسته است. فضای بین دوستون به وسیله یک نوار افقی از زیر نقش برجسته به دو قسمت مساوی تقسیم شده است.

در نیمه پایینی یک در کوتاه با 106 سانتی متر عرض و 113 سانتی متر بلندی وجود دارد که به یک اطاق قبر راه می یابد. اگرچه این صخره صدمه دیده است ولی گوشه بالایی سمت چپ سر در سنگی صوه ندیده و این صدمه دیدگی بیشتر در پایین نقش برجسته آشکار می شود. در نیمه بالایی در اطراف یک آتشدان، دو نفر نشان داده شده اند که رویشان به طرف آتشدان است.

آتشدان از 3 پله به عرض 7.8 . 6.25 و 5 سانتی متر یک میله با 3.25 سانتی متر عرض و 3.75 سانتی متر بلندی روی آن 3 لوحه سنگی شبیه به پله ها، شکل گرفته است.

روی قطعه سنگ بالایی یک نیم کره به قطر در حدود 5.5 سانتی متر نشان داده شده است.

پیکر انسان ها در حدود 1.32 متر بلندی دارند.

4/3  اندازۀ طبیعی دست راست هر دو به طرف بالا و جلو بند شده و با دست چپ آن ها نوک یک کمان شبیه به کمان سکاها را نگه داشته اند که احساس می شود بین پا و آتشدان قرار گرفته است.

تزیین مو به صورت کوتاه و از نیمه عقبی سر پایین ریخته است. یک نوار، چانه و دهان آن ها را پوشانده است. ریش آن ها از زیر نوار ظاهر شده است. کفش ها چنان نشان داده شده اند که روی رویۀ آنها قلاب و یک تسمه دارند. لباس های دونفر با هم فرق دارند. آنکه در راست نشان داده شده، یک جامه یا پیراهن که تا روی ساق پا پایین آمده و بازوی چپش از شانه به صورت لخت دیده می شود. نفر سمت چپ به نظر می رسد یک جبه، که تا روی قوزک پا قد دارد، با لبه های آراسته شده از روی شانه ها پایین افتاده با آستین های خالی آویزان، داشته باشد. جلو بازوها و یک ران از زیر جبه بیرون آمده است. جامه ای که بازوان و ران را می پوشاند ممکن است با چکمه ساق بلند یا پاتابه پوشیده شده باشد.

از آنجایی که در نزد ایرانیان کمان، علامت پادشاهی و قدرت بوده روی همین اصل احتمالا پیروزی پادشاه ماد ها را با مغی که در سمت چپ با لباس بلند جاری کرده اند،که احتمال دارد پادشاه مادی کیاکسار(هوخشتره)باشد.

در میان بالاترین قسمت قاب، نقش برجسته ی بین سرستون ها و زیرپیش آمدگی های بنا یک مدالیون دایره ی به قطر 4.5 سانتیمتر وجود دارد. که در پایین خطی ضخیم آن را به شکل هلالی در آورده است. مدالیون با یک پیکر انسانی که به طرف چپ نگاه می کند، با یک کلاه کوتاه و پست، ریش و موی پرپشت به طرف بیرون و بالا آمده مثل آنچه که کرد ها کاکل می نامند، نشان داده شده است. در دستش شیئی دارد که با توجه به شکلش ممکن است یک باتون یا یک جام نوشیدنی باشد. او به صورت پیچیده شده درون یک جبه و به صورت نشسته روی صندلی نشان داده شده است.

در جبهه ی سمت نمای گور دخمه، یک دکوراسیون منفرد و مجزا به شکل یک قاب نزدیک به چهارگوشه در ارتفاع 2.70 متری از سطح کف که 70 سانتی متر عرض دارد.

آن به شکل یک انسان بالدار که به طرف چپ نگاه می کند نشان داده شده است که به پیکر اهورا مزدای بیستون و دیگر پیکر تراشی های هخامنشی شباهت دارد. اما اختلاف آن ها در این است که بال های بالای این به طرف بالا انحنا یافته،(به طرف گوشه ی قاب) و بال های کوتاه پایینی فقط به صورت افقی است و دیگر آنکه سر آن بزرگ است و هیچ بالا تنه ای ندارد. این قاب به طور زیادی در اثر تغییر آب و هوا صدمه دیده است اما دو بال بالایی، یک دست را به طرف بالا بین بال بالایی سمت چپ دیده می شود.

بال پایینی سمت راست و نوار زیر آن و دم یا دنباله آن همه مشخص و واضحند سرش به آسانی با چشم قابل تشخیص نیست اما در طراحی واضح است. حد فاصل کف تا این قسمت نما، گودالی به عمق 12.5 یا 15 سانتی متر و عرض 10 یا 12.5 سانتی متر وجود دارد که ممکن است به عنوان یک حفره به کار رفته باشد.

در جبهه سمت راست نمای بیرونی یک تزیین منفرد و مجزای دیگر همسطح با مدالیون مرکزی و به شکل 3 دایره متحدالمرکز به قطرهای نسبی 10 و 22 و 44 سانتی متر وجود دارد. در حلقه بیرونی، 11 پره چرخ هست که به شکل گیلاس شراب نوشی با ساقه مخروطی شکل می باشد. دیسک درونی که قرمزتر از صخره اطرافش است احتمال می رود رنگ آمیزی شده باشد. این مدالیون از یک سطح آماده شده، ساخته شده و برجسته ترین نقطه ی حلقه ی بیرونی و نقطه ی برجسته ی مرکزی همسطح با سطح آماده شده، هستند. حلقه ی بیرونی به وسیله ی یک سطح متمایل یا شیب دار احاطه شده است. اعتقاد عضی ها بر این است که این سه نقش مجزا(مدالیون)احتمالا باید سمبل اهورا مزدا  و میترا(ماه)و آناهیتا باشند.

اتاق قبر به عمق 3.15 متر به درون صخره کنده شده و هم سطح با کف بیرونی ارتفاعش به طور غیر دقیق 2.10 متر است. 

اطاق قبر بعدا به 3 اتاق (الف) (ب) (پ) تقسیم می شود که هر اطاق در حدود 2.30 متر و 1 و 98 متر و 2.15 متر عرض دارند.

هر اتاق یک گور وان شکل دارد به عمق 60 تا 75 سانتی متر در کف اتاق حفر شده اند. 

گور اتاق (الف) در گوشه سمت چپ آن و به ابعاد 1.72 متر در 1.10 متر و دیوار چار گوش دارد. 

اتاق (ب) قبرش باز در گوشه ی سمت چپ است، به ابعاد 1.98 و 1.02 متـــر که گوشه های نزدیکش به نظر می رسد که گرد هستند.

گور اتاق (پ) در گوشه ی سمت راست آن است. ابعاد آن 1.70 در 1.05 متر می باشد و تقریبا به شکل بیضی یا تخم مرغی است.

هر کدام از گورهای وان شکل لبه ای به عمق 7.5 سانتی متر دارند که می اطاق  1.02 سانتی متر عرض و 1.18 متر بلندی دارد.

تیر سر در و چهار چوب درها همانند آنچه در پایین نقش برجسته نشان داده شده اند می باشد. یک جای چفت و بست در دیوار با صخره سمت چپ در اصلی و یک سوراخ در دیوار کوتاه مابین اطاق های (ب) و (پ) نشان می دهند که در عرض در ورودی اصلی یک حلقه کلون وجود داشته باشد.یک چفت جلو دیوار (پ) نشان می دهد که آنجا روشی برای قفل کردن انتهای کلون در وجود داشته است.

با توجه به آرامگاه های سکاوند و مقایسه آنها با یکدیگر چنین به نظر می رسد که دو جریان در ساختمان این مقبره ها از نظر هنری وجود داشته است.

با توجه به ظاهر امر، آرامگاه قیزپان از جنبه ی هنری و تکنیک شبیه به آرامگاه های مادی است ولی در حال با آنها اختلافاتی نیز دارد. و آن این است که سقف این آرامگاه سکایی در روسیه جنوبی و ماوراء قفقاز می توان چنین استنباط نمود که احتمالا گور دخمه قیزقاپان با اقتباس از آرامگاه های سکایی ساخته شده است و یا اینکه از آن امیر یا پادشاهی سکایی بوده که با توجه به هنر اجدادی خود و با تاثیرهنر مادها آن را در دل کوه کنده اند.